IES XELMIREZ I                                                  CADERNO DE BITÁCORA
CLUB DE LECTURA                                             PALABRAS COMPARTIDAS

Xoves,  28 de maio de 2015

O verán xa está á volta da esquina e hoxe reunímonos de novo no que será o penúltimo encontro das Palabras Compartidas antes das tan desexadas vacacións estivais. Esta tarde contamos con varias ausencias: acontecementos imprevistos, unha enfermidade, un último exame de curso, fan que non poidamos gozar da compañía dalgúns/as membros deste club de lectura, pero non nos desanimamos, e, os que estamos, empezamos a reunión coa mesma ilusión de sempre e botando en falta os/as ausentes.

A primeira lectura desta tarde é A orde alfabética, de Juan José Millás. Loli fálanos un pouco deste autor do que ela e Valentín son seguidores, unhas veces por radio, e outras a través dos seus artigos publicados nun xornal nacional. Cren que as formas en que chega ao público a través dos medios radiofónicos é diferente ao que logo transmite na escritura. É un escritor desconcertante que en case todas as súas novelas crea certo desasosego no lector. Ten unha obsesión coa loucura, a identidade e a lingua. Pode converter calquera feito cotián nun suceso cheo de fantasía. É o que acontece na novela de hoxe. O escritor crea unha liña moi fina entre o real e o imaxinario que marca a división entre as dúas partes das que consta a novela. A  primeira parte ten como protagonista un neno de 14 anos, enfermo, que, dende a cama, vive unha aventura a través dun mundo imaxinario. Que pasaría se as palabras comezasen a desaparecer? O seu pai ten obsesión por unha enciclopedia, e a súa ameaza de que, se non le, os libros acabarán desaparecendo, faise realidade en dito mundo. Os libros voan, abandonan os estantes das casas, das escolas, e as letras comezan a desaparecer.

Unha das primeiras palabras en desaparecer é “mesa”. Incómodos porque non poden pronunciar a devandita palabra, homes e mulleres empezan a desfacerse das mesas e comezan a vivir sen elas. A medida que seguen desaparecendo máis letras a convivencia vólvese caótica.

O protagonista desta primeira parte, Julio neno, pregúntase por que sendo a enciclopedia un modelo de organización, a realidade non se axusta sempre á orde alfabética: o un, por exemplo, ía antes do dous aínda que o u era unha das últimas letras do abecedario. Ademais, almorzabamos (desayunamos)  antes de comer e comïamos antes de cear, cando nunha progresión alfabética se debería comezar o día coa cea para continuar coa comida e rematar a xornada cun bo almorzo. Esta falta de acordo permanente entre o mundo enciclopédico e a existencia real constituíu unha das preocupacións máis fortes da súa infancia.

Non obstante, como comenta Fernanda, quizais sexa esta primeira parte da novela a máis entretida pola súa orixinalidade. Deambulando por eses dous mundos alternos, realidade-fantasía, Millás descóbrenos outra forma de ver e sentir as diferentes categorías gramáticas. Cun ton narrativo sinxelo, xoga coas palabras dunha forma case poética: do verbo di que ten unha textura fibrosa e un sabor concentrado. Grazas á existencia dun verbo en pasado ou en futuro, as cousas desaparecidas continúan durando e as que aínda non chegaron comezaban a suceder. O adxectivo, malia a súa aparatosidade, parécelle algo insípido; o substantivo é sen dúbida o rei. Así como o sabor do verbo podía evocar o dunha víscera, o do substantivo estaba máis preto das sensacións que producen as froitas ao contacto coa lingua. Os artigos e as preposicións non sabían a nada, pero ao colocalas entre os dentes e premer rompíanse como as pipas de xirasol.

Na segunda parte encontramos a un Julio adulto, illado case da sociedade e que se inventa unha muller e un fillo, unha vida que non ten, seleccionando frases anódinas que escoita ao azar, co fin de soportar o día a día: “Un neno de trece anos, catorce en realidade, cúmpreos este mes, ao que están a facer a ortodoncia”, “Unha esposa coa que convive, e que ás veces non está nesta época do ano porque viaxa ao sur a visitar a súa nai, que é viúva”. A lectura, nesta parte da novela, faise máis pesada e mesmo chega a ser un pouco deprimente, pois a falta de empatía cos demais, a enfermidade do seu pai e a soidade levan a Xulio a refuxiarse novamente na lectura da enciclopedia.

Parece ser que os sentimentos de melancolía e desacougo son as características principais que se deixan sentir nas novelas de Juan J. Millás. Pode gustarnos ou non, pero o que si é certo é que as súas lecturas non deixan a ninguén indiferente; proba diso, é Cambio, o artigo publicado polo escritor o 24 de abril deste ano no xornal El País e que Loli nos le (e que nós vos animamos a ler).

E terminamos a reunión sen comentar a segunda lectura que traíamos para hoxe, Dime algo sucio, de Diego Ameixeiras, porque Loli nos comunica que o autor estará connosco na nosa próxima reunión de Xuño. Así que deixamos a cos comentarios de primeira man do autor crítica para o próximo mes. Non vola perdades!