CADERNO DE BITÁCORA, decembro 2013

CLUB DE LECTURA                                                                    CADERNO DE BITÁCORA
  IES XELMÍREZ I                                                                       PALABRAS COMPARTIDAS


Xoves, 12 de decembro de 2013

Xa están as lectoras no seu recuncho á hora convenida. Esta tarde hai baixas: unha vai ao dentista, e outra tiña avaliacións na súa escola. Pero o interese non decae. Para hoxe veñen dúas lecturas de altura, e a emoción está garantida. Respírase un aire de vacacións, o Nadal está perto e isto déixase notar. Comezan un pouco axitadas despois de bicarse, coma sempre.

Loli toma a palabra. Lembra o recendo que deixaron os poemas na última xuntanza. Hai que repetilo, desde logo. Amósanos o seu regalo neste día: unhas fotos espectaculares sobre as librarías máis coquetas e elegantes do mundo, segundo un artigo aparecido no último El País Semanal. Para perderse, para derreterse: preciosas imaxes que convidan a mudarse a unha libraría de por vida. Unhas apostamos pola clásica, cos seus paneis de madera rexa e os seus volumes en edicións para sibaritas; outras prefiren as que deixan descansar os libros en andéis sinxelos e abraiados por unha luz espléndida; unhas preferimos as que están enclavadas en barrios elegantes e algo decadentes, e outras quedarían coas que se levantan nas urbes vangardistas e de deseño. Agora si: todas nos lamentamos de que non termos tempo para ler tanto libro.

Purga, de Sofi Oksanen, escritora nova escandinava, abre as lecturas previstas para hoxe. Aínda que algunha voz é disonante, a maioría mantense unánime: como se pode describir con tanta beleza o inicio dun namoramento a tres bandas? (páxinas 119-125) Xa por ler esas liñas paga a pena case toda a obra. 

       Son moitas as razóns que permiten aconsellar Purga. Para quen temos da historia contemporánea dos Países do Leste un coñecemento demasiado lixeiro, esta novela está ambientada na historia das dúas Estonias: a da súa integración na URSS  e a da súa gañada independencia coa disolución da Confederación de Repúblicas Socialistas Soviéticas. Moitos son os temas que aparecen mesturados, tomando como núcleo a vida de tres mulleres destruídas, pertencentes a tres xeracións da mesma familia: a espionaxe e a delación, a traición á patria (?), a traición á familia e aos amigos, o sexismo e o maltrato de xénero, a trata e o comercio de mulleres...
Pero sobre todo, é Purga unha historia de amor e de infelicidade: a vida de Alüde, a protagonista e eixo da obra. O seu amor, a súa culpa, nunca redimida, ese racharse por dentro, a infelicidade feita carne. Sen futuro, sen remisión posible, sen esperanza... nunha purga interminable, calcinada finalmente na casa que ardía. Con ela, Ingel e Zara.

      Estruturalmente, a obra está ben construída. Coincidimos en que é doado seguir a liña dos acontecementos narrados, aínda que o salto continuo no tempo, os cambios de voces narrativas e as técnicas utilizadas na montaxe da historia (epistolar, acción en tempo presente, regresións...) poderían ter engadido dificultades. Non é así, un non se perde, quizais porque os personaxes están ben debuxados.  

       Algunha de nós comenta que incluso o final chega a ser irrelevante mentres estás lendo, porque o camiño é o que gozamos. Consegue a autora sorprender, sen embargo.

El amante, de Marguerite Duras, o noso clásico elixido. Xa lido por todas noutras épocas, e canto quedaba aínda por descubrir nel! Recordábamos sobre todo a historia da protagonista co seu amante-cliente (?), a descrición crúa da súa relación clandestina, pero agora, nesta segunda lectura, esa relación queda como o fondo do que destaca o principal, que é moito. Vémolo. 

       "Os bicos no corpo fan chorar. Diríase que consolan. En familia non choro. Ese día, nesa habitación, as bágoas consolan do pasado e tamén do futuro." Unha familia esgazada, e a dor que isto produce. O favoritismo da nai cara un dos irmáns e a competitividade que se produce entre eles, unidos no enfrontamento para sempre . "Están os dous na tumba, só os dous. É xusto. A imaxe é dun esplendor intolerable". 
       A obra é tremendamente actual: a fragmentación do individuo, a súa falta de consistencia. Di a protagonista: "A historia da miña vida non existe. Iso non existe. Nunca hai centro. Nin camiño, nin liña." A finitude insoportable que se narra recórdanos a Kundera, e di Duras: "O corpo do meu irmán estaba morto. A inmortaliade morrera con el. E así andaba agora o mundo, privado dese corpo visitado, e desa visita. Equivocáramonos por completo. O erro propalouse por todo o universo. O escándalo."  O tema universal da morte, unido co amor: "Non sei por que lle quería até ese extremo de querer morrer da súa morte". O amor incestuoso entre irmáns.
       "O rostro da pequeña no seu, o home toma eses prantos, esmágaos, tolo de desexo polas súas bágoas, pola súa rabia." A nada do mundo e a paixón amorosa como parapeto da dor que produce a vida. "...entregados á infamia do goce até morrer, din, até morrer dese amor misterioso dos amantes sen amor. Diso é do que se trata, desas ganas de morrer." De novo, Eros e Thánatos. 

       E a separación inevitable, simbolizada no barco que parte de porto, irremisiblemente.

       E a literatura como refuxio, porque a vida non basta: "Escribirei libros." 

       Marguerite Duras sorpréndenos ao final cun desenlace moi tópico de novelas menores: "Anos despois da guerra.....Díxolle que era como antes, que aínda a amaba, que nunca podería deixar de amala, que a amaría até a morte." Talvez hai verdades que non se poden dicir doutra maneira: con palabras de andar por casa, as palabras de toda a vida para os sentires de sempre. 

Vémonos a finais de xaneiro, xa no novo ano, con Laura no deserto e posiblemente tamén co seu autor, Antón Riveiro Coello. Boa lectura!